Genialny matematyk w przedszkolu

Proszę podnieść rękę kto ma uzdolnienia matematyczne? Teraz drodzy, uzdolnieni Czytelnicy, pomyślcie kiedy zauważono u Was zdolności matematyczne. Pewnie w okolicach drugiej połowy podstawówki, może nawet później. Generalnie panuje przekonanie, że ucznia wybitnie zdolnego matematycznie można rozpoznać dopiero na wyższych szczeblach nauki, kiedy rozwiązuje bardziej skomplikowane zadania. Profesor Edyta Gruszczyk-Kolczyńska przekonuje w swoim artykule, że dzieci zdolne można "wyłapać" już w przedszkolu.

Autorka wyszła z modelu struktury uzdolnień matematycznych uczniów starszych profesora W.A. Krutieckiego. Kurtiecki wyróżnił cechy ucznia osiągającego wybitne sukcesy matematyczne:

• wysoki poziom zamiłowania do matematyki
• pracowitość i dobra organizacja pracy, silna motywacja, radość z tworzenia i poznawania
• wysoka zdolność skupienia się na zadaniu i dobre samopoczucie w trakcie rozwiązywania problemów matematycznych
• określony zakres wiadomości i umiejętności matematycznych
• uzdolnienia matematyczne, rozumiane jako cechy umysłu pozwalające na łatwe i skuteczne uczenie się matematyki

 Pozostając przy ostatnim wyodrębnionym punkcie. Co to są te uzdolnienia matematyczne? Profesor Krutiecki wskazuje na takie wyróżniki uzdolnień matematycznych:

• łatwość chwytania formalnej struktury zadania - czyli o co chodzi i co nam mówią w zadaniu
• zdolność logicznego myślenia w sferze symboli, stosunków ilościowych i przestrzennych
• zdolność bystrego i rozległego uogólniania matematycznych faktów, stosunków i działań
• zdolność posługiwania się zredukowanymi strukturami (np. wzory skróconego mnożenia)
• łatwość kojarzenia wniosków i zapamiętywania informacji
• dążenie do prostych i jasnych rozwiązań
• skłonność to widzenia świata matematycznymi oczami, czyli ciągłe liczenie i mierzenie świata

 Jest jeszcze jeden ważny spis cech, który muszę Wam przedstawić zanim przejdę do opisania badań Pani profesor Gruszczyk-Kolczyńskiej. Mam nadzieję, że mi wybaczycie. Otóż Krutiecki wyodrębnij także cechy, które NIE wiążą się bezpośrednio z uzdolnieniami matematycznymi:

• szybkość procesów intelektualnych - matematyk wcale nie musi pracować szybko
• zdolność do szybkiego obliczania w pamięci - możesz obliczać działania w sekundę, ale to nie czyni Cię Einsteinem
• automatyczna pamięć do cyfr i formuł - bo fakt, ze pamiętasz, nie oznacza, że rozumiesz
• wyobraźnia przestrzenna - nie musisz być architektem i genialnym matematykiem na raz
• zdolność do poglądowego przedstawiania abstrakcji matematycznych - potrzebne tylko jeśli chcesz kogoś matematyki nauczyć

Teraz wreszcie mogę przejść do wyników badań autorki. Kierując się wyodrębnionymi przez Krutieckiego cechami charakterystycznymi uczniów starszych uzdolnionych matematycznie, sprawdziła czy nie da się ich zaobserwować u przedszkolaków i młodszych uczniów. Zauważyła, że dzieci uzdolnione szybciej przechodzą na poziom operacji konkretnych. Kiedy ich rówieśnicy dochodzą do tego poziomu między 6 a 8 rokiem życia, one potrzebują zaledwie cztery lub pięć lat. Im szybciej dziecko przejdzie do operacji konkretnych, tym większa szansa, że jest uzdolnione matematycznie.
Dzieci uzdolnione już od najmłodszych lat wykazują poczucie logiki. Szybko zauważają niekonsekwencję i absurdy. Tym dzieciom nie "wciśnie się kitu". Można to sprawdzić dając dziecku zadanie celowo źle sformułowane lub celowo rozwiązując zadania niepoprawnie.
Ponadto dzieci z matematycznymi zdolnościami są w stanie pozostawać długo skupionymi i trwają w dażeniu do celu. Wykazują tez dużą wydolność umysłową i pomysłowość. Ponadto takie dzieci chętniej parają się z zadaniami matematycznymi. Wiąże się to "patrzeniem matematycznymi oczami na świat". Dzieci uzdolnione same wyszukują sytuacji, w których mogą liczyć i mierzyć. Mogą przykładowo liczyć drzewa przy drodze lub mierzyć krokami odległości.
Czasami zdarza się, że takie dzieci mogą mieć problemy z nauką niematematycznych treści. Ich matematyczny świat skłania ich do liczenia, kiedy zadanie wymaga oderwania się od liczb i skupieniu na treści i emocjach. Mogą być też źle odbierane przez inne dzieci, gdy wyprzedzają myślą grupę i zadają dużo pytań, czasami nie związanych z tematem, lecz z kolejnym problemem, którym zajął się uczeń.
Warto zwracać uwagę na uzdolnienie dzieci już w przedszkolu. Rozumiejąc ich "matematyczny świat" łatwiej będzie z nimi pracować i pomagać im rozwijać talent.

Drodzy Czytelnicy, może część z Was po tym wpisie tylko utwierdziła się w przekonaniu, że nie jest uzdolniona matematycznie. Warto jednak pamiętać, że szkoła może równie łatwo rozwinąć jak i zniszczyć talent. Może w dzieciństwie przejawialiście szczególne uzdolnienia matematyczne. Spróbujcie wypytać rodziców jak było.

Źródło: Gruszczyk-Kolczyńskia Edyta, "Dzieci uzdolnione matematycznie (cz 1.)": w "Psychologia w szkole", nr 1 (29) 2011